ભારતનું અતિપ્રાચીન સૌંદર્ય સ્થાન : હમ્પી
ભારતનું અતિપ્રાચીન સૌંદર્ય સ્થાન : હમ્પી
ભારતના અતિપ્રાચીન સ્થળોમાં નામ હમ્પીનું નામ મોખરે છે. ૧૩મી સદીના વિજયનગર શહેરના ખંડેરો વચ્ચે આવેલું હમ્પી કર્ણાટકમાં આવેલું છે. તુંગભદ્રા નદીના તટ પર સ્થિત આ નગર હવે હમ્પી (પમ્પામાંથી નીકળેલું) નામે જાણીતું છે અને ફક્ત ખંડેરો સ્વરૂપે તેના અવશેષ બચ્યા છે. આ ખંડેરોને જોઈને એ વાતનો અહેસાસ થાય છે કે એક સમયે અહીં કેવી સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ નિવાસ કરતી હશે.
હમ્પી વર્લ્ડ હેરીટેઝ સાઈટ છે અને કુદરતી સૌદર્યથી ભરપૂર છે. ભારતનાં કર્ણાટક રાજ્યમાં આવેલું આ નગર યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહળ સ્થળોમાં શામેલ કરવામાં આવ્યું છે. દર વર્ષે અહીં હજારો પર્યટકો અને તીર્થ યાત્રીઓ આવે છે. હમ્પી ગોળ ખડકોની વચ્ચે વિશાળ જગ્યામાં પથરાયેલું છે. ઘાટીઓ અને ટેકરીઓની વચ્ચે પથરાયેલાં પાંચસોથી પણ વધુ સ્મારક ચિહ્નો અહીં છે; જેમાં મંદિર, મહેલ, ભોંયરા, જુના બજાર, શાહી મંડપ, ગઢ, ચબૂતરા, રાજભંડાર, વગેરે અનેક ઇમારતો છે.
રામાયણમાં જેનો ઉલ્લેખ છે તે કિષ્કિન્ધા નગરી સાથે સંકળાયેલું આ સ્થળ ઇસુની પ્રથમ સદીનું છે. તુંગભદ્રા નદીને કિનારે આવેલા આ ગામની ફરતે ટેકરીઓની હારમાળા છે.
હમ્પીમાં અનેક મંદિરો છે જેમાં વિઠ્ઠલ મંદિરના સંગીત રેલાવતા સ્તંભ જાણીતા છે. હમ્પીના બજારમાં આવેલું પુરાતન મંદિર જાણીતું છે. તેનું ૨૬૦ ફૂટ ઊંચું પ્રવેશદ્વાર પણ જોવા લાયક છે.
હમ્પીમાં વિટ્ઠલ મંદિર પરિસર નિ:સંદેહ સૌથી સુંદર અને ભવ્ય સ્મારકો પૈકીનું એક છે. તેના મુખ્ય ખંડમાં આવેલા ૫૬ સ્થંભોને થપથપાવતાં તેમાંથી સંગીતની લહેરો નિકળે છે. ખંડનાં પૂર્વ ભાગમાં સુપ્રસિદ્ધ શિલારથ છે, જે ખરેખર પત્થરનાં પૈડાઓ પર ચાલતો હતો.
આવાં તો હમ્પીમાં અનેક આશ્ચર્યો છે. જેમકે અહીં રાજાઓને અનાજ, સોના અને રૂપિયેથી તોલાવામાં આવતાં હતાં અને આ દ્રવ્ય ગરીબોમાં વહેંચવામાં આવતું. રાણીઓ માટે બનાવવામાં આવેલાં સ્નાનાગાર કમાનકાર પ્રવેશ, ઝરૂખાઓ અને કમલાકાર ફુવારાઓથી સજાવેલાં હતાં. આ ઉપરાંત જોવા લાયક ઇમારતોમાં કમલ મહેલ અને જનાનખાનાનો પણ સમાવેશ થાય છે. અહીં હાથીખાનાનાં પ્રવેશદ્વાર અને ગુંબજો બનેલા છે તથા નગરનાં મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર પર હજારા રામ મંદિર બનાવેલું છે.
ભારતના અતિપ્રાચીન સ્થળોમાં નામ હમ્પીનું નામ મોખરે છે. ૧૩મી સદીના વિજયનગર શહેરના ખંડેરો વચ્ચે આવેલું હમ્પી કર્ણાટકમાં આવેલું છે. તુંગભદ્રા નદીના તટ પર સ્થિત આ નગર હવે હમ્પી (પમ્પામાંથી નીકળેલું) નામે જાણીતું છે અને ફક્ત ખંડેરો સ્વરૂપે તેના અવશેષ બચ્યા છે. આ ખંડેરોને જોઈને એ વાતનો અહેસાસ થાય છે કે એક સમયે અહીં કેવી સમૃદ્ધ સંસ્કૃતિ નિવાસ કરતી હશે.
હમ્પી વર્લ્ડ હેરીટેઝ સાઈટ છે અને કુદરતી સૌદર્યથી ભરપૂર છે. ભારતનાં કર્ણાટક રાજ્યમાં આવેલું આ નગર યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહળ સ્થળોમાં શામેલ કરવામાં આવ્યું છે. દર વર્ષે અહીં હજારો પર્યટકો અને તીર્થ યાત્રીઓ આવે છે. હમ્પી ગોળ ખડકોની વચ્ચે વિશાળ જગ્યામાં પથરાયેલું છે. ઘાટીઓ અને ટેકરીઓની વચ્ચે પથરાયેલાં પાંચસોથી પણ વધુ સ્મારક ચિહ્નો અહીં છે; જેમાં મંદિર, મહેલ, ભોંયરા, જુના બજાર, શાહી મંડપ, ગઢ, ચબૂતરા, રાજભંડાર, વગેરે અનેક ઇમારતો છે.
રામાયણમાં જેનો ઉલ્લેખ છે તે કિષ્કિન્ધા નગરી સાથે સંકળાયેલું આ સ્થળ ઇસુની પ્રથમ સદીનું છે. તુંગભદ્રા નદીને કિનારે આવેલા આ ગામની ફરતે ટેકરીઓની હારમાળા છે.
હમ્પીમાં અનેક મંદિરો છે જેમાં વિઠ્ઠલ મંદિરના સંગીત રેલાવતા સ્તંભ જાણીતા છે. હમ્પીના બજારમાં આવેલું પુરાતન મંદિર જાણીતું છે. તેનું ૨૬૦ ફૂટ ઊંચું પ્રવેશદ્વાર પણ જોવા લાયક છે.
હમ્પીમાં વિટ્ઠલ મંદિર પરિસર નિ:સંદેહ સૌથી સુંદર અને ભવ્ય સ્મારકો પૈકીનું એક છે. તેના મુખ્ય ખંડમાં આવેલા ૫૬ સ્થંભોને થપથપાવતાં તેમાંથી સંગીતની લહેરો નિકળે છે. ખંડનાં પૂર્વ ભાગમાં સુપ્રસિદ્ધ શિલારથ છે, જે ખરેખર પત્થરનાં પૈડાઓ પર ચાલતો હતો.
આવાં તો હમ્પીમાં અનેક આશ્ચર્યો છે. જેમકે અહીં રાજાઓને અનાજ, સોના અને રૂપિયેથી તોલાવામાં આવતાં હતાં અને આ દ્રવ્ય ગરીબોમાં વહેંચવામાં આવતું. રાણીઓ માટે બનાવવામાં આવેલાં સ્નાનાગાર કમાનકાર પ્રવેશ, ઝરૂખાઓ અને કમલાકાર ફુવારાઓથી સજાવેલાં હતાં. આ ઉપરાંત જોવા લાયક ઇમારતોમાં કમલ મહેલ અને જનાનખાનાનો પણ સમાવેશ થાય છે. અહીં હાથીખાનાનાં પ્રવેશદ્વાર અને ગુંબજો બનેલા છે તથા નગરનાં મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર પર હજારા રામ મંદિર બનાવેલું છે.
